Potrzeba zabezpieczenia informacji poufnych, swojego know-how i pozycji rynkowej przez przedsiębiorców jest zrozumiała. Jednym z narzędzi, który ma temu służyć są klauzule i umowy ograniczające możliwość współpracy z firmami konkurencyjnymi, zawierane z cennymi pracownikami. Każdy manager może spotkać się z oczekiwaniem spółki, co do zawarcia takiej umowy. Jak więc w praktyce może wyglądać zakaz konkurencji.
Wszystko zależy od rodzaju umowy
Stosunek prawny managera ze spółką może być nawiązany na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenie (kontrakt menedżerski) albo w ramach współpracy B2B, gdy manager prowadzi również swoją działalność gospodarczą. W zależności od rodzaju umowy inaczej może być skonstruowany zakaz konkurencji.
Umowa o pracę
Z uwagi na szczegółową regulację stosunku pracy uregulowany jest również zakaz konkurencji, gdy manager jest pracownikiem. Kodeks pracy wprowadza rozróżnienie na zakaz konkurencji w trakcie stosunku pracy i po jego zakończeniu.
Ten pierwszy może być zastrzeżony nieodpłatnie, a jego naruszenie wiązać się może przede wszystkim z sankcjami dyscyplinarnymi, w tym w szczególności może być podstawą rozwiązania umowy o pracę. Co więcej, jeśli w związku z jego naruszeniem pracodawcy wyrządzono szkodę, manager musi się liczyć z odpowiedzialnością do wysokości 3-krotności miesięcznego wynagrodzenia (jeśli szkoda wyrządzona nieumyślnie) lub bez ograniczeń, w granicach rzeczywistej straty (jeśli szkoda została wyrządzona umyślnie).
Zakaz konkurencji po zakończeniu stosunku pracy
Jeśli zakaz konkurencji ma obowiązywać po zakończeniu stosunku pracy, wówczas konieczne jest zapewnienie odszkodowania. Nie może być ono niższe niż 25% wynagrodzenia, otrzymywanego przez managera przed rozwiązaniem umowy o pracę przez okres równy okresowi, w którym ma obowiązywać zakaz konkurencji. Warto zwrócić uwagę, że nie chodzi tu o 25% ostatniego miesięcznego wynagrodzenia – należy zsumować otrzymane w danym okresie wynagrodzenie brutto i dopiero taka suma stanowi podstawę wyliczenia wysokości odszkodowania.
Umowa powinna również wskazywać okres obowiązywania zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy. W zasadzie nie ma ograniczeń co do terminu trwania takiej umowy, jeśli jest to uzasadnione interesami pracodawcy. Zazwyczaj jednak umowy takie zawierane są na okres od 6 miesięcy do 3 lat.
Kary
Umowa o zakazie konkurencji zazwyczaj przewiduje kary umowne za naruszenie zakazu konkurencji. Jej wysokość stanowi najczęściej krotność odszkodowania, które jest przewidziane dla pracownika. Z uwagi na fakt, że umowa o zakazie konkurencji jest umową prawa pracy, wysokość kary umownej nie może być jednak zbyt wygórowana. Często również przewidziane są dodatkowe obowiązki informacyjne wobec byłego pracownika, np. informowanie spółki o podejmowanej działalności zawodowej i odpowiadające im kary umowne. Taka klauzula może być jednak uznana za nieważną w świetle orzecznictwa, jeśli dotyczy obowiązku informowania o wszelkiej aktywności, nawet tej niekonkurencyjnej.
Odmowa podpisania umowy o zakazie konkurencji
Zawarcie umowy o zakazie konkurencji jest możliwe, ale nie stanowi samo w sobie obowiązku pracownika. Manager powinien jednak pamiętać, że jego odmowa podpisania umowy o zakazie konkurencji, może stanowić zasadną przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę. Manager nie jest jednak w takiej sytuacji bezbronny. Jeśli odmówił podpisania umowy o zakazie konkurencji, której postanowienia były sprzeczne z przepisami prawa, wówczas wypowiedzenie dokonane przez pracodawcę nie jest zasadne, a manager ma szansę na wygraną w sądzie pracy.
Zgodnie z kodeksem pracy zakaz konkurencji oznacza brak możliwości prowadzenia działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy oraz świadczenia pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie, na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność. W umowie o zakazie konkurencji najczęściej definiuje się dodatkowo na czym działalność konkurencyjna ma polegać: wskazanie branży, produktów lub głównych konkurentów, z którymi współpraca jest zakazana. Szczegółowo określa się jaka forma działalności i współpracy nie jest możliwa. Tutaj manager powinien być czujny, gdyż często pracodawcy próbują objąć zakazem samo posiadanie udziałów lub akcji w podmiocie konkurencyjnym, nawet jeśli służy to jedynie celom inwestycyjnym.
Niemniej ważne jest określenie obszaru geograficznego na jakim zakaz konkurencji obowiązuje. Nie należy zgadzać się na postanowienie mówiące o zakazie obejmującym cały świat. Po pierwsze istnieją wątpliwości czy w przypadku braku związku między aktualnym i planowanym obszarem prowadzenia działalności przez pracodawcę na tak szerokim terytorium, taka klauzula w ogóle będzie ważna. Po drugie jednak z praktycznego punktu widzenia korzystniejszym rozwiązaniem dla managera jest precyzyjne określenie rynków, na których ma się on powstrzymać od zawodowej aktywności.
Istotne jest również to, że umowa o zakazie konkurencji z pracownikiem musi zostać zawarta na piśmie, w przeciwnym razie będzie nieważna.
Umowy cywilnoprawne
Strony umów cywilnoprawnych, zarówno w przypadku kontraktu menedżerskiego, jak i w ramach aranżu B2B, mogą umówić się co do zakazu konkurencji tak w trakcie, jak i po rozwiązaniu łączącej je umowy. Z uwagi na brak szczegółowych regulacji zastosowanie ma zasada swobody umów z kodeksu cywilnego.
Nie oznacza to jednak zupełnej dowolności, która narażałaby managera na zawarcie niekorzystnej dla siebie umowy wprowadzającej np. wieloletni nieodpłatny zakaz konkurencji tak szeroki, że zmuszający managera do zmiany zawodu. Korygować takie niekorzystne klauzule mogą sądy w oparciu o zasady współżycia społecznego.
Zgodnie z orzecznictwem za niedopuszczalne uznano zobowiązanie zleceniobiorcy do niepodejmowania działalności konkurencyjnej po ustaniu umowy bez jakiegokolwiek wynagrodzenia. Jednak już w przypadku umowy między dwoma przedsiębiorcami (zleceniobiorca prowadził własną działalność gospodarczą) sąd uznał, że umowa o zakazie konkurencji bez wynagrodzenia, przy zastrzeżeniu kary umownej za jej naruszenie jest ważna. Wszystko więc zależeć będzie od okoliczności danej sprawy.
Warto jednak negocjować wynagrodzenie w zamian za powtrzymanie się od działalności konkurencyjnej argumentując, że bezpłatny zakaz konkurencji może ostatecznie okazać się nieskuteczny. Również w przypadku umów cywilnoprawnych istotne jest negocjowanie i precyzyjne określenie zakresu przedmiotowego (co jest zakazane), czasowego (jak długo) oraz terytorialnego (gdzie) zakazu konkurencji, uwzględniając jednak przedmiot prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności.
Dzień dobry!
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }